Ogólnoeuropejski Indywidualny Produkt Emerytalny (OIPE) to nowe rozwiązanie, które ma dać mieszkańcom Unii Europejskiej możliwość taniego i długoterminowego oszczędzania. W polskich warunkach będzie wzorowane na IKE, więc pozwoli na dodatkowe inwestowanie bez podatku Belki.
18 kwietnia 2023 r. rząd przyjął ustawę regulującą funkcjonowanie OIPE w Polsce, lecz to jeszcze nie koniec procesu legislacyjnego. Poniższy artykuł bazuje na dostępnych publicznie informacjach dotyczących projektowanych rozwiązań. Gdy OIPE oficjalnie wejdzie w życie, treść zostanie zaktualizowana.
Ogólnoeuropejski Indywidualny Produkt Emerytalny (OIPE), określany w anglojęzycznych dokumentach unijnych jako PEPP (ang. Pan-European Personal Pension Product; w tekście trzymać będziemy się polskiego skrótu), to indywidualny produkt emerytalny, do którego oszczędzający przystępuje dobrowolnie z myślą o emeryturze. Rozwiązanie to jest przeznaczone dla każdego mieszkańca UE i nie zalicza się do rozmaitych planów emerytalnych opłacanych przez państwo lub pracodawców. OIPE prowadziły będą instytucje prywatne, nadzorowane przez organy krajowe i unijne.
Największe korzyści wynikające z OIPE to:
- możliwość oszczędzania / inwestowania bez podatku od zysków kapitałowych
- możliwość oszczędzania / inwestowania niezależnie od miejsca zamieszkania
- niski i limitowany poziom opłat za zarządzanie (max 1%)
- szeroki wybór instytucji oferujących
- prostota i porównywalność
- prywatny charakter środków i możliwość dziedziczenia
Przyjrzyjmy się bliżej OIPE, który dla polskich przyszłych emerytów stanowić może ciekawe uzupełnienie palety krajowych programów wchodzących w skład trzeciego filara (PPK, IKE, IKZE, PPE) lub wręcz stanowić dla nich konkurencję.
OIPE w Polsce
Na poziomie europejskim ideę stojącą za OIPE oraz jego zasady funkcjonowania określa Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1238 z dnia 20 czerwca 2019 r. (polska wersja dostępna jest na stronach Dziennika Urzędowego Unii Europejskiej). Do tego dochodzi oczywiście szereg innych dokumentów powiązanych, które wymienione są na stronie EUR-Lex.
Chociaż OIPE ma być produktem paneuropejskim, to jednak obywateli dotyczyć będą regulacje określane na poziomie krajowym. Dotyczy to kwestii takich jak np. limit wpłat (trudno, żeby w Luksemburgu i Bułgarii wynosił tyle samo), podatek od zysków kapitałowych czy dziedziczenie, które odmiennie wyglądają w każdym z państw członkowskich. O tym, jak kwestie te wyglądać będą w Polsce, piszemy w dalszej części artykułu.
W Polsce kwestie związane z OIPE uregulowane mają być przez Ustawę o ogólnopolskim indywidualnym produkcie emerytalnym. 18 kwietnia 2023 r. została ona przyjęta przez Radę Ministrów i skierowana została do Sejmu. Dotychczasowe postępy prac nad ustawą o OIPE znaleźć można na stronach Rządowego Centrum Legislacji.
OIPE podobne do IKE
Przygotowywane regulacje wskazują jednak na to, że OIPE w Polsce będzie bazował na przepisach, które określają funkcjonowanie rozwiązań takich, jak Indywidualne Konto Emerytalne oraz Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego. W projekcie ustawy o OIPE znajdziemy sporo odwołań właśnie do ustawy regulującej istnienie IKE/IKZE.
Dokładniejsze wczytanie się w przepisy pozwala wyciągnąć wniosek, że OIPE będzie podobne przede wszystkim do IKE, o którym więcej dowiesz się z naszego obszernego poradnika.
Podobieństwa między OIPE i IKE (wg obecnego kształtu projektu ustawy)
- Dostępne od 16 roku życia (jeśli dana osoba już pracuje) lub od 18 roku życia (dla wszystkich)
- Każdy może mieć tylko jeden rachunek (brak rachunków małżeńskich)
- Oszczędzanie / inwestowanie bez podatku od zysków kapitałowych
- Limit wpłat równy trzykrotności przeciętnego prognozowanego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok (taki sam limit jak na IKE, 20 805 zł w 2023 r.)
- Możliwość wcześniejszej wypłaty środków przy jednoczesnej konieczności zapłaty podatku od zysków kapitałowych
- Możliwość wypłaty środków po 60 roku życia (lub po 55 r.ż., jeśli ma się już uprawnienia emerytalne), po dokonywaniu wpłaty w 5 dowolnych latach lub dokonaniu ponad połowy wartości wpłat nie później niż 5 lat przed wypłatą
- Możliwość wskazania osoby (osób) uprawnionej, która otrzyma środki po śmierci
- Brak możliwości kolejnych wpłat po dokonaniu pierwszej wypłaty
- Możliwość zmiany dostawcy (wypłata transferowa)
🟢 Więcej na temat IKE przeczytasz w naszym poradniku: IKE – wszystko, co warto wiedzieć. Limity, podatek, rodzaje inwestycji, gdzie założyć
|
⚠ Ważna różnica między OIPE a IKE
OIPE nie będą oferowały możliwości samodzielnego inwestowania, które zapewniają rachunki IKE/IKZE w formie rachunków maklerskich. Będą to wystandaryzowane i regulowane produkty, które będą dystrybuowane jedynie przez nadzorowane podmioty, które uzyskają odpowiednie zezwolenie. |
OIPE będą mogły zarejestrować różnego rodzaju przedsiębiorstwa finansowe. Są to m.in. instytucje kredytowe, zakłady ubezpieczeń, instytucje pracowniczych programów emerytalnych, firmy inwestycyjne oferujące zarządzanie portfelem, spółki inwestycyjne. OIPE będzie mógł być oferowany na terenie całej UE przez dostawcę, który uzyska zezwolenie na tworzenie i dystrybucję.
Z racji tego, że nie znamy jeszcze finalnego kształtu polskiej ustawy o OIPE, trudno przesądzić o tym, jakie konkretnie instytucje będą oferować ten produkt emerytalny. Ponadto nawet IKE czy IKZE również nie są dostępne we wszystkich instytucjach, które mogą je oferować.
Póki co wiadomo, że w blokach startowych czeka słowacki Finax, który jako jedyny podmiot w UE zarejestrował OIPE (póki co w Czechach, Chorwacji i na Słowacji).
Produkty Finaxa są już widoczne w wyszukiwarce PEPP dostępnej na stronie EIOPA (Europejski Urząd Nadzoru Ubezpieczeń i Pracowniczych Programów Emerytalnych). Z czasem pojawią się tam też wszystkie inne podmioty oferujące OIPE.
Warianty inwestycyjne w OIPE
Zgodnie z unijnym rozporządzeniem, dostawcy OIPE będą mogli oferować do sześciu wariantów inwestycyjnych, różniących się poziomem ryzyka i potencjalnego zysku. Istniał będzie wariant domyślny, zwany podstawowym OIPE. Koszty i opłaty związane z podstawowym OIPE nie będą mogły przekraczać 1% zgromadzonego kapitału rocznie.
Przewidziano możliwość zmiany wariantu inwestycyjnego, jednak dopiero po upływie co najmniej 5 lat od zawarcia umowy dotyczącej OIPE lub ostatniej zmiany wariantu inwestycyjnego. W przepisach zostawiono jednak furtkę – dostawcy OIPE będą mogli zezwolić na częstsze zmiany wariantu.
Poziom ryzyka oraz wysokość kosztów to jedne z parametrów widocznych we wspomnianej wyszukiwarce PEPP.EIOPA.Europa.eu.
Póki co lista dostępnych OIPE jest więc bardzo wąska. Pozostaje mieć nadzieję, że kolejne podmioty zdecydują się na wprowadzenie tego prodkutu, a następnie, dzięki uchwaleniu polskich przepisów, zaoferują go także polskim klientom. W efekcie działające obecnie na polskim rynku instytucje mogą zyskać dodatkowych konkurentów starających się o zarządzanie pieniędzmi przyszłych polskich emerytów.
Europejski charakter
Jak już wspomniałem, jedną z głównych cech OIPE będzie ich transgraniczność czyli możliwość funkcjonowania w więcej niż jednym kraju UE. Ponadto, oszczędzający, któzy zmienią miejsce zamieszkania na terenie UE, będą mogli nadal dokonywać wpłat na OIPE, na które wpłacali w kraju pierwotnego miejsca zamieszkania oraz zachowają prawo do korzyści związanych z nieprzerwanym inwestowaniem w ten sam produkt.
– Europejski rynek indywidualnych produktów emerytalnych jest rozdrobniony i niejednolity, dlatego wpływ OIPE może być bardzo różny w poszczególnych państwach członkowskich. Różni mogą być również odbiorcy docelowi. W niektórych państwach członkowskich OIPE może stanowić rozwiązanie dla osób, które obecnie nie mają dostępu do adekwatnych świadczeń. W innych państwach członkowskich OIPE może zapewnić konsumentom większy wybór lub stanowić rozwiązanie dla mobilnych obywateli. Jednakże OIPE nie powinien mieć na celu zastąpienia istniejących krajowych systemów emerytalnych, ponieważ jest to indywidualny produkt emerytalny o charakterze dodatkowym i uzupełniającym – czytamy w rozporządzeniu.
Dalekosiężnym celem UE jest budowa unii rynków kapitałowych, w co wpisuje się idea utworzenia OIPE, które będą wspierały powstawanie długoterminowych oszczędności lokowanych w całej UE. Istnienie OIPE będzie też wspierało swobodę przemieszczania się i wyboru miejsca pracy czy spędzania emerytury.
Nadzór nad OIPE będzie dwustopniowy. Swoją rolę do odegrania będą miały organy krajowe (w Polsce będzie to Komisja Nadzoru Finansowego) oraz wspomniany Europejski Urząd nadzoru Ubezpieczeń i Pracowniczych Planów Emerytalnych.
Artykuł zostanie zaktualizowany, gdy ustawa regulująca OIPE w Polsce wejdzie w życie. Bieżące informacje publikować będziemy pod tagiem OIPE.
