Powiedzenie, że Komisja Europejska postawiła ambitne cele w dążeniu do osiągnięcia neutralności klimatycznej będzie oczywistym stwierdzeniem. Mniej oczywistym aspektem jest zadanie sobie pytania jakie mechanizmy mają spowodować realną transformację energetyczną przedsiębiorstw.
Fit for 55 oraz dyrektywa CSRD – nowe wyzwania
Polskie firmy, szczególnie te duże zatrudniające powyżej 250 pracowników, stają przed wyzwaniem transformacji energetycznej. Oprócz rosnących cen energii warto zwrócić uwagę na dwie kwestie debatowane na poziomie Unii Europejskiej. Pierwszą z nich jest zaprezentowany w lipcu 2021 przez Komisję Europejską pakiet klimatyczny „Fit for 55”, który zakłada m.in. zmniejszenie emisji CO2 o 55% w stosunku do 1990 roku, zwiększenie efektywności energetycznej do 36-39% oraz zwiększenie udziału OZE w wytwarzaniu energii do 40%.
Drugą kwestią jest konsultowana obecnie dyrektywa dotycząca sprawozdawczości przedsiębiorstw na temat zrównoważonego rozwoju (CSRD). Dyrektywa zakłada rozszerzenie obowiązku raportowania niefinansowego (tzw. ESG z ang. E – environment, S – social, G – governance) na kolejne grupy przedsiębiorstw. W raporcie takim powinny być publikowane m. in. wyliczenia śladu węglowego organizacji oraz działania wskazujące na aktywność organizacji w redukcji negatywnego wpływu na środowisko i dążenie firmy do neutralności klimatycznej. Sam raport ma być źródłem wiedzy np. dla klientów odnośnie decyzji zakupowych jak i instytucji finansowych, które decydować będą o udzielenie finansowania.
Co to powoduje w praktyce?
W praktyce legislacja ta wpływa na firmy bezpośrednio poprzez nałożenie obowiązku sprawozdawczości w obszarze ESG. Obowiązek ten, najprawdopodobniej od 2024 roku, zostanie rozszerzony na wszystkie firmy spełniające dwa z trzech następujących kryteriów: zatrudnienie powyżej 250 pracowników, suma bilansowa powyżej 85 mln zł, przychody netto powyżej 170 mln zł. Dyrektywa CSRD może wpłynąć pośrednio na MŚP. Duże firmy, które podejmą decyzję o transparentności działań i publikacji danych dotyczących śladu węglowego w całym łańcuchu dostaw będą prosić swoich dostawców i podwykonawców o odpowiednie wyliczenia.
Sama idea raportowania ESG ma na celu wzmocnienie odziaływania na firmy tak aby podejmowały one działania nakierowane na reedukację śladu węglowego przy jednoczesnym pozytywnym wpływie na społeczeństwo i ład korporacyjny. Więcej o ESG można posłuchać w bezpłatnym kursie on-line opracowanym przez Polski Fundusz Rozwoju wspólnie z Partnerami Merytorycznymi. Więcej o kursie można przeczytać na stronie PFR.
Jak wygląda gotowość firm do transformacji energetycznej?
W tym miejscu warto zadać pytanie w jakim stopniu duże firmy są na chwilę obecną przygotowane do transformacji energetycznej w kierunku neutralności klimatycznej? Na podstawie wyników Badania Dojrzałości Innowacyjnej PFR na próbie ponad 100 polskich dużych firm zaledwie 5% badanych firm można uznać za firmy innowacyjne w obszarze gotowości do transformacji energetycznej. Kolejne 14% badanych podmiotów cechuje profil firm aktywnych innowacyjnie, tj. takich które podjęły już pierwsze próby i jeżeli utrzymają przyjęte założenia oraz zrealizują planowane działania, w najbliższym czasie mogą dołączyć do grona firm innowacyjnych.
Profil firm w obszarze gotowości do transformacji energetycznej
Źródło: Badanie Dojrzałości Innowacyjnej PFR, n=102
Tylko 8% badanych firm wskazało, że posiada strategię mającą na celu poprawę efektywności energetycznej. Warto zwrócić uwagę również, że 7% firm posiada systemy monitorowania lub zarządzania zużyciem energii.
Strategia efektywności energetycznej
Źródło: Badanie Dojrzałości Innowacyjnej PFR, n=102
Szczególnie ciekawe w kontekście zobrazowania gotowości firm pokazują udzielane przez firmy odpowiedzi na dwa pytania. Pierwsze dotyczące planów w inwestycje w poprawę efektywności energetycznej oraz drugie dotyczące planów w inwestycje w odnawialne źródła energii (OZE). Tutaj rysuje się bardziej optymistyczny obraz. Plany w poprawę efektywności energetycznej deklaruje prawie 80% firm. Przy czym wybrany typ przedsięwzięcia oraz określony budżet posiada 41%. Na pytanie o inwestycje w OZE, tylko 52% firm ma to w planach, z czego co druga ma te plany dość zaawansowane.
Co już dziś może zrobić przedsiębiorstwo?
Droga do dekarbonizacji przedsiębiorstwa jest długa. Proces ten powinien zostać rozłożony na lata, jednak jego rozpoczęcie powinno zostać zainicjowane jak najszybciej, nawet zanim firmę obejmie obowiązek raportowania ESG lub chociażby konieczność wyliczania śladu węglowego. Warto zwrócić uwagę, że w pierwszy latach nie ma oczekiwań by firma znacząco zredukowała swój ślad węglowy. Zgodnie z modelem drogi do dekarbonizacji opracowanym przez ekspertów z Krajowej Agencji Poszanowania Energii, pierwszym krokiem w drodze do neutralności klimatycznej powinno być właśnie rzetelne zbadanie śladu węglowego organizacji. Jest to proces złożony gdyż wymaga z jednej strony pozyskania danych, a z drugiej umiejętności przeliczenia wskaźników tak by prezentowane wyliczenia były wiarygodne.
Mając określony punkt startowy i informację nt. największych źródeł emisji gazów cieplarnianych w organizacji można zaplanować działania redukcyjne. Przygotowując się do tego działania dobrze zapoznać się z tematem. Polski Fundusz Rozwoju przygotował w obszarze efektywności energetycznej bezpłatny kurs „Przedsiębiorstwo Gotowe na Przyszłość”, w którym w Module V eksperci omawiają czym jest efektywność energetyczna oraz jak np. za pomocą Białych Certyfikatów uzyskać zwrot finansowy z inwestycji. Kurs dostępny jest na stronie PFR.
Podsumowując, ambitne cele neutralnej emisyjnie europejskiej gospodarki zaczynają się materializować poprzez m. in. wprowadzaną dyrektywę CSRD, która z roku na rok będzie nakładała na kolejne przedsiębiorstwa obowiązek raportowania niefinansowego. Sam raport ma być narzędziem wspierającym przedsiębiorstwa w transformacji przede wszystkim ukazując rzetelny obraz zmian a interesariuszom firmy (m.in. klientom, partnerom biznesowym, instytucjom rozwoju, bankom) dostarczać wiedzy na podstawie, której podejmowaną będą decyzje konsumenckie jak i strategiczne. Należy pamiętać jednak, że proces dekarbonizacji przedsiębiorstwa jest procesem złożonymi rozłożonym na lata, szczególnie biorąc pod uwagę obecną gotowość firm do transformacji energetycznej.
Artykuł powstał w ramach programu „Sieć Firm Przyszłości PFR”. Więcej informacji o wsparciu PFR dla dużych firm znajduje się na dedykowanej stronie.
Autor: Paweł Huras, ekspert, Departament Rozwoju Innowacji, Polski Fundusz Rozwoju
