| Wróć do rozdziału | Materiały dodatkowe #1 |
W poprzednich trzech artykułach omówiłem analizę makro, sektorową oraz sytuacyjną. Czas więc na przybliżenie ostatniego elementu, czyli analizy finansowej.
Analiza finansowa
Jeśli wybraliśmy już konkretną spółkę to czas również zobaczyć jak prezentuje się ona od strony czysto finansowej, co oznacza konieczność ”prześwietlenia” jej sprawozdań finansowych. Dane księgowe oczywiście pokazują nam historię i dokonania spółki, a także często mogą być dobrym punktem startowym do prognozowania przyszłych zysków oraz wyceny przedsiębiorstwa. Dodatkowo powinniśmy upewnić się, że kupujemy akcje firmy, w której sprawozdaniach nie ma podejrzanych pozycji, a spółka posiada „zdrowe” finanse. Tematowi kreatywnej księgowości i potencjalnych manipulacji w sprawozdaniach poświęcę jeszcze trochę czasu, ale już teraz polecam cykl (Unikalny cykl edukacyjny: Pułapki sprawozdań finansowych. Na co uważać analizując raporty, by nie paść ich ofiarą?), w którym na konkretnym przykładzie przedstawiam to zagadnienie.
Można wyróżnić raporty jednostkowe zawierające wyniki spółki matki i skonsolidowane, które dotyczą całej grupy kapitałowej. Rozróżnienie jest istotne i warto mieć świadomość które dane przeglądamy. Dla przykładu co nam po znakomitych wynikach spółki-matki notowanej na giełdzie, skoro wyniki jej spółek zależnych (tzw. spółek-córek) są bardzo słabe i w efekcie cała grupa kapitałowa osiąga wyniki zbliżone do zera? Oczywiście sytuacja może też być odmienna i to spółki córki mogą przynosić zyski, a np. jednostka dominująa, która posiada udziały czy akcje w takich podmiotach może yć generatorem strat. Stąd też warto zapamiętać, że zazwyczaj powinniśmy się skupiać na analizowaniu skonsolidowanych sprawozdań, które pokazują obraz całej grupy kapitałowej. Jednostkowe sprawozdania finansowe mogą nam być pomocne np. jeśli będziemy chcieli oszacować wyniki spółek zależnych, czy też zrozumieć pewne transakcje zachodzące w grupie kapitałowej i wzajemne powiązania związane z transakcjami operacyjnymi, czy chociażby pożyczkami wewnątrz grupy.
W głównej mierze etap analizy finansowej składa się z przeglądu oraz interpretacji poszczególnych składników sprawozdania finansowego, z których można wyróżnić:
Rachunek zysków i strat – a tak naprawdę powinienem napisać sprawozdanie z całkowitych dochodów, gdyż takie nazewnictwo jest obecnie stosowane. Ten element sprawozdania finansowego pokazuje zdolność przedsiębiorstwa do generowania przychodów i zysków oraz jakie ponosi ono koszty, aby te przychody wygenerować. Proszę spojrzeć na przykładowe sprawozdanie z całkowitych dochodów.
 |
| Źródło: Skonsolidowany raport finansowy Amica za rok 2020 |
Jest to podstawowy element sprawozdania finansowego od którego przeglądu rozpoczyna pracę większość analityków. Raport ten informuje nas o wynikach spółki (lub grupy kapitałowej – wtedy jest to sprawozdanie skonsolidowane) w danym okresie czasu. Tym okresem zazwyczaj będzie kwartał, półrocze lub rok, ponieważ w takich przedziałach czasowych spółki są zobowiązane raportować dane inwestorom. Rachunek wyników informuje nas o tym ile firma w danym okresie czasu zarobiła i jaka jest efektywność poszczególnych rodzajów działalności. Warto tutaj wspomnieć, że przyjętym standardem jest również pokazywanie danych porównywalnych dotyczących poprzedzającego okresu. Jeśli przyjrzycie się Państwo bliżej powyższe slajdowi to zauważycie, że dane za rok poprzedni (w tym wypadku 2019) są określone jako dane przekształcone. Do tego tematu powrócę w jednych z następnych artykułów. Na razie wystarczy zapamiętać, że mogą zaistnieć przypadki, w których dane roczne w sprawozdaniu zaudytowanym i zatwierdzonym mogą być później korygowane i w kolejnym roku jako dane porównywalne nie będą już identyczne z tymi zatwierdzonymi. Wydaje się to na pierwszy rzut oka dość dziwne, ale są pewne specyficzne powody kiedy może tak się zdarzyć. Co ważne, spółki w takich wypadkach zobowiązane są do opisania powodów przekształcenia danych w jednej z not objaśniających.
Bilans – jest to zestawienie majątku (aktywa) i źródeł jego finansowania (pasywa) na konkretny dzień. Obecnie tą część sprawozdania nazywa się sprawozdaniem z sytuacji finansowej, choć słowo „bilans” dobrze również oddaje jej treść i formę.
 |
| Źródło: Skonsolidowany raport finansowy Amica za rok 2020 |
Innymi słowy bilans jest zdjęciem firmy wykonanym na koniec danego dnia, zazwyczaj roku, ale również kwartału czy półrocza. Jeśli chodzi o dane prezentowane inwestorom to zazwyczaj będzie mieli liczby na konkretny dzień oraz dane porównywalne, czyli stan bilansu rok wcześniej. Powyższy przykład zawiera nawet dane z 3 lat. I również w tym wypadku mamy dane przekształcone, które nie będą identyczne z tymi jakie zostały zatwierdzona na koniec poprzedniego roku.
Po stronie aktywów mamy to co spółka posiada: majątek trwały (w uproszczeniu budynki, maszyny, licencje czy know-how) oraz majątek obrotowy (zapasy, należności od klientów oraz innych podmiotów czy środki pieniężne). Z kolei pasywa to po prostu źródła finansowania tego majątku. Skoro posiadamy np. budynek to musieliśmy go kupić za środki własne (wniesione przez akcjonariuszy lub z wypracowanych wcześniej zysków), albo środki obce (kredyty, pożyczki, leasing, etc.). Tak więc pasywa w uproszczeniu dzielą się na kapitały własne i kapitały obce.
Dodatkowo proszę zapamiętać, że bilans jest nie zawsze w pełni docenianą częścią sprawozdania finansowego, gdyż większość inwestorów, a niestety również część analityków skupia się przede wszystkim na wynikach, czyli rachunku zysków i strat. Prawidłowa analiza pozycji bilansowych będzie w stanie dać nam informację o ryzykach i szansach tkwiących już w pozycjach bilansowych, a jednocześnie jeszcze nie odzwierciedlonych w rachunku wyników.
Rachunek przepływów pieniężnych – podsumowuje przepływy środków pieniężnych w danym przedsiębiorstwie w danym okresie czasu z uwzględnieniem ich źródeł i wykorzystania. Ta część sprawozdania finansowego ukazuje zmiany, jakie zaszły w poszczególnych elementach aktywów i pasywów wywołane przez przepływ środków pieniężnych.
 |
| Źródło: Skonsolidowany raport finansowy Amica za rok 2020 |
Sprawozdanie popularnie nazywane cash-flow jest chyba najbardziej niedocenianym elementem sprawozdania finansowego, w moim odczuciu całkiem niesłusznie. Prawdopodobnie bierze się to stąd, że jego wynik jest znany, ponieważ na końcu powinniśmy uzyskać wartość taką jak środki pieniężne w bilansie. Środki pieniężne na koniec okresu zaznaczone powyżej kolorem czerwonym prezentują identyczną wartość jak pozycja „Środki pieniężne i ich ekwiwalenty” w bilansie
Jednak prawidłowa analiza poszczególnych pozycji może nam udzielić odpowiedzi na wiele pytań. Już na powyższym slajdzie widać, że mamy 3 istotne częsci: działalność operacyjną, inwestycyjną oraz finansową. Każda z tych części może być generatorem gotówki lub jej konsumentem, stąd też warto zrozumieć współzależności tkwiące między nimi jak i ich interpretację.
Proszę także zapamiętać, że zyski z rachunku zysków i strat mogą być podrasowane i „papierowe”, ale stan gotówki jednak nie kłamie, stąd warto wiedzieć skąd ona się bierze. Stara biznesowa zasada mówi, że przedsiębiorstwa bankrutują nie poprzez wykazywanie strat w rachunku wyników, ale poprzez utratę płynności, czyli po prostu brak gotówki niezbędnej do regulowania swoich zobowiązań.
Rachunek zmian w kapitale własnym – przedstawia zmiany w strukturze elementów, które składają się na kapitał własny w danym okresie.
 |
| Źródło: Skonsolidowany raport finansowy Amica za rok 2020 |
Powyższe zestawienie nie będzie dla nas inwestorów zbyt częstym źródłem danych. Aczkolwiek jeśli będziemy się chcieli dokładnie zrozumieć strukturę kapitału własnego czy upewnić co do ruchów na kapitale w ciągu danego okresu to właśnie tutaj będziemy zaglądać. Myślę przede wszystkim o takich szczegółach jak wartość dywidendy, podwyższenie kapitału akcyjnego (i jego rozksięgowania pomiędzy kapitał akcyjny a inne kapitały zapasowe/rezerwowe) czy np. transakcjach związanych z wyceną i księgowaniem programów motywacyjnych.
Ostatnią częścią sprawozdania finansowego jest informacja dodatkowa, a w zasadzie noty objaśniające poszczególne składniki rachunku zysków i strat, bilansu czy sprawozdania cash - flow. To właśnie w tej części sprawozdania będziemy się mogli zapoznać z istotnymi zasadami rachunkowości stosowanymi przez spółkę (w jaki sposób ujmuje przychody, koszty, tworzy rezerwy, etc.), czy też zagłębić się w szczegóły pewnych pozycji ze sprawozdania finansowego. Powinna zawierać istotne dane i objaśnienia, które są niezbędne do rzetelnego i jasnego przedstawiania sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego w sprawozdaniu finansowym.
Jeśli raz jeszcze cofniemy się do slajdu z bilansem to zauważymy, że przy sporej części pozycji bilansowych w kolumnie Nota jest odpowiednia liczba. To właśnie ona pokazuje numer noty, w której znajdziemy więcej danych na temat danej pozycji. Możemy się dowiedzieć szczegółów np. na temat środków trwałych, czasami wiekowania należności czy zobowiązań handlowych, podziału sprzedaży czy konkretów dotyczących zadłużenia. Jeśli jakaś wartość w sprawozdaniu wydaje nam się zastanawiająca czy podejrzana warto sprawdzić czy właśnie w notach nie znajdziemy odpowiedzi czy wytłumaczenia powodu takiej a nie innej wartości danej pozycji. Na pewno jedną z ciekawszych składników jest tzw. nota segmentowa. Jest to podział biznesu według specyfiki segmentów operacyjnych i zaraportowanie pewnych danych (jak np. sprzedaż, zysk operacyjny czy aktywa) właśnie w odniesieniu do takich segmentów.
Powyżej przedstawiłem podstawowe elementy sprawozdania finansowego. Warto mieć jednak świadomość, że tak naprawdę jest ich więcej. Proszę spojrzeć na spis treści raportu rocznego, tym razem za rok 2021, wspomnianej już wcześniej Grupy Kapitałowej Amica.
 |
| Źródło: Raport roczny Grupa Kapitałowej Amica za rok 2021 |
Raport roczny tej grupy kapitałowej obejmuje aż 171 stron, podczas gdy elementy, o których pisałem powyżej (punkt 4 na slajdzie powyżej czyli skonsolidowane sprawozdanie finansowe) zajmują w tym wypadku około 40% całego raportu. Z pozostałych, nie omówionych jeszcze, części warto zwrócić uwagę na zaznaczone punkty na stronach 3 – 4. To tzw. Sprawozdanie zarządu z działalności zawierające słowo przewodnie Prezesa Zarządu. O wszystkich niewymienionych wcześniej elementach raportu będę jeszcze pisał w kolejnych częściach tego cyklu. Warto już teraz wiedzieć, że sprawozdanie z działalności jest zazwyczaj opisem tego co w danej spółce wydarzyło się w danym roku oraz czego należy oczekiwać w niedalekiej przyszłości. Już sama taka informacja pokazuje, że czasami będą tutaj pojawiać się informacje nie mniej istotne, a może nawet bardziej, od tych zawartych w skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym. Powinniśmy mieć świadomość, że ta część sprawozdania jest najbardziej uznaniowa i w zasadzie nieporównywalna między firmami. W części przypadków znajdziemy tutaj naprawdę interesujące i ciekawe rzeczy, ale czasami będzie to raczej sztampowe odzwierciedlenie zaktualizowanych informacji z sprawozdań z poprzednich lat.
Na koniec tej części jeszcze zwrócenie uwagi na dość istotny fakt. Spółki z parkietu głównego polskiej giełdy zazwyczaj sporządzają sprawozdania według MSSF (Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej). To zaś oznacza, że o kształcie takiego sprawozdania w dużej mierze decyduje spółka je sporządzająca. Innymi słowy może się okazać, że znalezienie identycznych sprawozdań finansowych dwóch spółek będzie dość trudne. Po prostu każda z nich może trochę inaczej określać istotne składniki sprawozdania, które należy podkreślić i wyodrębnić. Proszę spojrzeć na konkretne przykłady wycinka sprawozdania (bilans – aktywa) dwóch dość podobnych biznesowo spółek.
 |
| Źródło: Roczne skonsolidowane sprawozdanie finansowe GK Autopartner oraz roczne skonsolidowane sprawozdanie finansowe GK Inter Cars |
Autopartner oraz Inter Cars to podmioty dystrybucyjne zajmujące się handlem częściami samochodowymi w Polsce i za granicą. Na powyższym slajdzie kolorem zielonym zaznaczyłem te składowe aktywów, które w obydwu spółkach została nazwane tak samo. Jak widać, mamy również inne pozycje, które już laik tak łatwo nie połączy ze sobą. Oczywiście jeśli zejdziemy do szczegółów (np. not objaśniających) to będzie nam sporo łatwiej. Przykład ten pokazuję tutaj, aby uzmysłowić, że analiza finansowa (nie mówiąc już o fundamentalnej) nawet podmiotów tak zbliżonych do siebie biznesowo jak dwa powyższe wymaga dość otwartego umysłu i czasami zejścia do szczegółów, aby zrozumieć zależności między różnymi pozycjami.
Skoro już rozumiemy z czego składają się sprawozdania finansowego to kolejnym krokiem jest ich analiza. W zasadzie każdy z inwestorów czy analityków ma swoje autorskie podejście do analizy finansowej. Tym niemniej zazwyczaj skupiamy się na zrozumieniu zmian w dynamice (rok do roku czy kwartał do kwartału) danej pozycji bilansowej czy wynikowej. Gdybyśmy byli analitykami wewnątrz przedsiębiorstwa to zazwyczaj także byśmy porównywali osiągnięte dane rzeczywiste do tych budżetowanych. Ponieważ jednak bardzo mało spółek publikuje prognozy (a nawet jeśli to zazwyczaj jest to tylko kilka podstawowych pozycji) to akurat takie porównanie do planu nie będzie raczej przez nas używane.
To na czym się skupimy, również w tym kursie, jest związane z analizą wskaźnikową. Polega ona na wyszukaniu i ocenie relacji pomiędzy różnymi wielkościami finansowymi. Zazwyczaj w szybki sposób pomoże nam ona w określeniu stanu wybranych obszarów działalności spółki. Również ta analiza jest ciekawa w ujęciu dynamicznym, ponieważ pokazuje zmienność wybranych relacji w czasie. W tym momencie można już zapamiętać, że analiza wskaźnikowa zazwyczaj dzieli się na: analizę rentowności, zadłużenia, płynności, aktywności zwanej również sprawnością działania. Dodatkowo do analizy wskaźnikowej powinniśmy również włączyć analizę wskaźników wyceny rynkowej. To właśnie ta ostatnia część pozwoli nam ocenić czy wycena analizowanej spółki może być dla nas interesująca.
© 2012-2022 Stowarzyszenie Inwestorów Indywidualnych
Stowarzyszenie Inwestorów Indywidualnych zastrzega, iż wszystkie materiały dostępne w serwisie sii.org.pl są objęte ochroną prawa autorskiego. Kopiowanie, zwielokrotnianie, rozpowszechnianie i inne formy korzystania z materiałów umieszczonych w ww. serwisie wykraczające poza granice dozwolone prawem jest zabronione.
