Chat with us, powered by LiveChat

Konta emerytalne w liczbach

Skomentuj artykuł
© Wrangler - fotolia.com

Problem emerytur w Polsce jest jednym z aktualnych wyzwań, przed którymi stoi rząd. Prognozy przyszłych świadczeń emerytalnych dla młodych ludzi są tak niskie, że w mediach już kilka lat temu pojawiło się hasło „głodowych emerytur”. Jak dotąd rząd wprowadził dwa specjalne instrumenty, które mają służyć oszczędzaniu na dodatkowe świadczenie emerytalne. Przyjrzyjmy się danym i oceńmy te instrumenty.

Liczba kont IKE i IKZE

W pierwszych latach funkcjonowania IKE liczba kont dynamicznie rosła, podwajała się. Później można było zaobserwować ustabilizowanie się na poziomie średnio ponad 800 tys. prowadzonych rachunków rocznie. Nie jest to wiele, szczególnie w porównaniu ze skalą problemu, jakim są przyszłe świadczenia emerytalne. Analizując stan kont warto zwrócić uwagę na aktywne konta, czyli takie, na które zostały wpłacone środki w danym roku. Statystyka wygląda tu jeszcze gorzej. Co roku średnio zaledwie co trzecie konto zostało zasilone dodatkowym kapitałem. Pokazuje to słabość IKE jako instrumentu. Korzyść podatkowa odczuwalna dopiero za kilkanaście, czy nawet kilkadziesiąt lat nie mobilizuje do regularnego oszczędzania.

 

IKZE zadebiutowało w 2012 roku. Po wprowadzeniu nowego instrumentu powstał mały boom. Liczba otwartych kont wyniosła prawie 500 tys. Był to o wiele lepszy start niż w przypadku IKE. Niemniej bardzo źle prezentowała się liczba aktywnych rachunków. Stanowiły one mniej niż 10% tych otwartych. Rok 2013 niewiele zmienił w tej kwestii. Liczba kont otwartych zmalała o nie całe 400, wzrosła liczba kont aktywnych, jednak dalej stosunek jednych do drugich mieścił się w okolicach 10%.

 

Zdecydowana większość kont otwierana jest w zakładach ubezpieczeń. Stanowią one ponad połowę wszystkich rachunków, zarówno w przypadku IKE jak i IKZE. W IKE dość dużą część stanowią także rachunki w funduszach inwestycyjnych, w IKZE są to dobrowolne fundusze emerytalne. Niech nikogo nie zdziwi mała liczba kont IKZE w bankach. W całej Polsce tylko jeden bank spółdzielczy ma w swojej ofercie ten instrument.

 

Pełne zestawienie danych przestawiają tabele poniżej.

 

Rok

Łączna liczba kont / liczba kont na które dokonano wpłaty

Zakłady ubezpieczeń

Fundusze inwestycyjne

Podmioty prowadzące działalność maklerską

Banki

Dobrowolne fundusze emerytalne

IKE

2004

175 476 /

-

110 728 /

-

50 899 /

-

6 279 /

-

7 570 /

-

-

2005

427 865 /

-

267 529 /

-

103 624 /

-

7 492 /

-

49 220 /

-

-

2006

840 263 /

-

634 577 /

-

144 322 /

-

8 156 /

-

53 208 /

-

-

2007

915 492 /

364 615

671 984 /

196 968

192 206 /

122 303

8 782 /

7 533

42 520 /

37 811

-

2008

853 832 /

307 197

633 665 /

192 626

173 776 /

81 463

9 985 /

9 104

36 406 /

24 004

-

2009

809 219 /

274 001

592 973 /

171 737

172 532 /

74 112

11 732 /

7 856

31 982 /

20 296

-

2010

792 466 /

251 898

579 090 /

153 641

168 664 /

69 691

14 564 /

9 042

30 148 /

19 524

-

2011

814 449 /

274 971

568 085 /

141 014

200 244 /

104 383

17 025 /

10 676

29 095 /

18 898

-

2012

813 292 /

257 777

557 595 /

136 947

188 102 /

77 229

20 079 /

13 610

47 037 /

29 671

479 /

320

2013

817 651 /

259 923

562 289 /

143 674

182 807 /

70 675

21 712 /

13 366

49 370 /

31 275

1 473 /

933

 

 

Rok

Łączna liczba kont / liczba kont na które dokonano wpłaty

Zakłady ubezpieczeń

Fundusze inwestycyjne

Podmioty prowadzące działalność maklerską

Banki

Dobrowolne fundusze emerytalne

IKZE

2012

496 821 /

32 837

363 399 /

20 704

5 202 /

4 347

559 /

490

19 /

16

127 642 /

7 280

2013

496 426 /

54 431

388 699 /

37 694

9 565 /

7 128

1 012 /

871

33 /

30

97 117 /

8 708

Wielkość wpłat na konta emerytalne

W IKE zauważalny był znaczny przeskok w wartości górnego limitu wpłat w 2009 roku. Zmiana ta nie pociągnęła za sobą znaczącego wzrostu średniej wartości wpłat na rachunki. Średnie wpłaty wynosiły około 2 tys. zł rocznie. Dopiero w 2013 roku średnia  wartość wpłat przekroczyła 3 tys. zł rocznie. Limit wynosił wtedy ponad 11 tys. zł. Co roku najwięcej środków jest wpłacanych na rachunki podmiotów prowadzących działalność maklerską. Są one zbliżone do limitów. Prawdopodobnie wynika to z faktu, że niektórzy inwestorzy aktywnie korzystają z IKE jako instrumentu inwestycyjnego. W ostatnich latach stosunkowo wysokie są także średnie wpłaty na rachunki w bankach - 4,7 tys. zł, oraz dobrowolnych funduszach emerytalnych - 5,8 tys. zł w 2013.

 

Do 2013 roku w IKZE obowiązywały indywidualne limity, zależne od wysokości wynagrodzenia. Górny limit dla najbogatszych wynosił nieco ponad 4 tys. zł. Ponownie największe wpłaty dotyczą rachunków w podmiotach prowadzących działalność maklerską. Wyniosły one 3,3 tys. zł w każdym roku i stanowią czterokrotność wysokości średnich wpłat na IKZE w 2012 roku oraz trzykrotność w 2013 roku. Wysokie wpłaty na rachunki są charakterystyczne także dla banków, a właściwie tylko dla jednego banku. W pozostałych instytucjach finansowych odkładane są mniejsze kwoty.

 

Pełne zestawienie danych przedstawiają tabele poniżej.

 

Rok

Średnia wartość wpłat / limit wpłat [zł]

Zakłady ubezpieczeń [zł]

Fundusze inwestycyjne [zł]

Podmioty prowadzące działalność maklerską [zł]

Banki

[zł]

Dobrowolne fundusze emerytalne [zł]

IKE

2005

2 208 / 3635,00

1 205

2 758

3 349

1 521

-

2006

2 199 / 3 521,00

1 226

2 708

3 211

1 649

-

2007

1 719 / 3 697,00

1 386

2 327

3 102

1 214

-

2008

1 561 / 4 055,12

1 352

1 795

2 848

1 953

-

2009

1 850 / 14 368,50

1 435

1 911

8 388

2 609

-

2010

1 971 / 9 579

1 421

2 196

7 813

2 793

-

2011

1 982 / 10 077

1 526

1 811

8 004

2 928

 

2012

2 600 / 10 578

1 600

2 600

8 100

4 600

4 600

2013

3 100 / 11 139

2 200

3 200

8 800

4 700

5 800

 

 

Rok

Średnia wartość wpłat / maksymalny limit wpłat [zł]

Zakłady ubezpieczeń [zł]

Fundusze inwestycyjne [zł]

Podmioty prowadzące działalność maklerską [zł]

Banki [zł]

Dobrowolne fundusze emerytalne [zł]

IKZE

2012

800 / 4 030,80

600

1 700

3 300

2 500

700

2013

1 100 / 4 231,20

1 000

2 200

3 300

2 000

900

 Oszczędności zgromadzone na kontach emerytalnych

W 2004 roku Polacy zgromadzili na IKE łącznie 168,6 mln zł. Pierwszy miliard oszczędności został przekroczony dwa lata później, w 2006 roku. Do 2007 roku, czyli do czasu światowego kryzysu finansowego, najwięcej oszczędności zgromadzonych było w funduszach inwestycyjnych, prawie 850 mln zł. W 2008 roku kwota ta radykalnie zmalała do 560 mln zł. Spadek wynikał z wyceny walorów funduszy inwestycyjnych, które mocno straciły na wartości. Na podstawie wcześniej przedstawionych danych widać, że w tym okresie liczba kont w tych instytucjach nie uległa istotnej zmianie, a średnia wielkość wpłat wręcz się zwiększyła. Od 2008 roku najwięcej oszczędności znajduje się na rachunkach w zakładach ubezpieczeń. Niewiele mniej wykazują konta w funduszach inwestycyjnych, nawet pomimo spadku wartości. Od końca 2012 roku każda z tych instytucji zarządza ponad miliardem złotych w ramach kont IKE. Wartość oszczędności na rachunkach bankowych oraz podmiotów prowadzących działalność maklerską jest do siebie zbliżona na przestrzeni lat. Obydwie instytucje łącznie zarządzają ponad miliardem złotych od 2013 roku. Najmniej pieniędzy odłożonych jest na rachunkach w dobrowolnych funduszach emerytalnych. Jednak w porównaniu do ilości aktywnych kont w tych instytucjach – 933 w 2013 roku, 11 mln zł zgromadzonych oszczędności to całkiem sporo. Jest to skutek stosunkowo wysokich wpłat, znacznie przewyższających ogólną średnią. Łącznie na koniec 2013 roku na IKE zgromadzonych było 4,27 mld zł.

 

Przez niskie limity wpłat oraz małą liczbę aktywnych kont, oszczędności zgromadzone na rachunkach IKZE są niewielkie. W 2012 roku wynosiły 52,8 mln zł, rok później wzrosły do 119 mln zł. Zdecydowana większość oszczędności znajduje się na kontach w zakładach ubezpieczeń. Jest to około dwóch trzecich wszystkich środków. Łączne oszczędności Polaków na IKE oraz IKZE wynosiły 4,39 mld zł na koniec 2013 roku. Nie licząc dużego przeskoku w wartościach w 2005 roku, średnio rosną one o 30% rocznie.

 

Pełne zestawienie danych przedstawiają tabele poniżej.

 

Rok

Odłożone środki
[w tys. zł]

Zakłady ubezpieczeń [w tys. zł]

Fundusze inwestycyjne [w tys. zł]

Podmioty prowadzące działalność maklerską [w tys. zł]

Banki
[w tys. zł]

Dobrowolne fundusze emerytalne [w tys. zł]

IKE

2004

168 578

47 442

91 016

19 204

10 916

-

2005

689 635

235 001

307 150

43 858

103 626

-

2006

1 298 545

491 406

578 106

67 081

161 952

-

2007

1 864 570

722 646

846 458

96 157

199 309

-

2008

1 613 789

716 738

564 263

121 060

211 728

-

2009

2 199 421

964 146

800 436

190 659

244 180

-

2010

2 726 395

1 167 642

972 295

293 762

292 696

 

2011

2 763 980

1 146 788

894 559

384 046

338 587

-

2012

3 530 313

1 397 176

1 128 873

524 254

477 896

2 114

2013

4 271 150

1 618 173

1 337 534

676 461

627 587

11 395

  IKZE

2012

52 882

36 393

7 973

1 673

40

6 803

2013

119 206

75 117

23 371

4 815

98

15 805

 Dlaczego tak mało?

Zarówno IKE jak i IKZE nie cieszą się zainteresowaniem. Wynika to z wielu czynników. Mała część społeczności zna te instrumenty. Nie zachęcają także ulgi podatkowe zastosowane w tych instrumentach. W IKE ulga odczuwalna jest dopiero za kilkadziesiąt lat. Natomiast w IKZE zapłata podatku dochodowego jest tylko odroczona i może się okazać, że w przypadku potrzeby wcześniejszej wypłaty środków uregulujemy zaległe zobowiązanie podatkowe według wyższej stawki, de facto tracąc na uldze. Znaczącą barierą jest także zamożność społeczeństwa. Nie każdego stać na regularne oszczędzanie. Dlatego instrumenty powinny być tak zbudowane, aby korzyści były mocno odczuwalne już w trakcie oszczędzania. Możliwe jest, że niedługo IKE i IKZE zostaną rozwiązane. Już od pewnego czasu istnieją plany stworzenia nowego instrumentu, który byłby połączeniem dwóch wcześniej wymienionych. Cały problem polega jednak na tym, aby wpływy do budżetu nie obniżyły się za bardzo, a więc żeby nowy instrument nie był „zbyt korzystny” dla oszczędzających.

Autor artykułu

 

Adrian Mackiewicz, główny analityk rynku akcji SII Adrian Mackiewicz, główny analityk rynku akcji SII

Posiadacz tytułu CFA i licencji doradcy inwestycyjnego (nr licencji 571). Ze Stowarzyszeniem Inwestorów Indywidualnych współpracuje od 2014 roku, obecnie na stanowisku dyrektora działu analiz. Autor licznych komentarzy rynkowych i analiz spółek notowanych na polskiej giełdzie. Prowadzi cykliczne webinary poświęcone analizie spółek z GPW oraz edukacyjny portfel akcyjny. Można go posłuchać w podcaście SII Echa Rynku. Prelegent na konferencjach inwestorskich. Autor wielu materiałów edukacyjnych, artykułów i webinarów, poświęconych zagadnieniom związanym z inwestowaniem i analizowaniem instrumentów finansowych. Zwolennik fundamentalnego podejścia do inwestowania.

Zwiększenie konkurencyjności działalności Stowarzyszenia Inwestorów Indywidualnych poprzez wdrożenie oprogramowania do obsługi subskrypcji

Stowarzyszenie Inwestorów Indywidualnych realizuje projekt "Zwiększenie konkurencyjności działalności Stowarzyszenia Inwestorów Indywidualnych poprzez wdrożenie oprogramowania do obsługi subskrypcji" współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Funduszy Europejskich w ramach Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój. Sfinansowano w ramach reakcji Unii na pandemię COVID-19. Więcej informacji o projekcie