Już niedługo, od czerwca 2016 r., komitety audytu w radach nadzorczych spółek będą musiały zacząć dostosowywać swoją działalność do nowych przepisów. Już nie ogólnie określone monitorowanie sprawozdawczości finansowej i procesu badania przez biegłego rewidenta sprawozdania finansowego spółki, ale konkretne zadania i odpowiedzialność.
Wiarygodne sprawozdania finansowe spółek to podstawa dla funkcjonowania gospodarki. Bez solidnego sprawozdania finansowego udziałowcy, inwestorzy, banki nie będą mogli podjąć trafnych decyzji. Zainwestować w spółkę? Udzielić kredytu? Ale jaka jest jej kondycja finansowa? Dla zagwarantowania, że jest jak najmniejsze prawdopodobieństwo błędów w sprawozdaniu finansowym jest wiele zabezpieczeń.
Odpowiedzialność za przygotowanie sprawozdania finansowego spada na zarząd spółki. Rada nadzorcza spółki lub działający w niej komitet audytu czuwają nad procesem przygotowania sprawozdania i badania przez biegłego rewidenta gotowego już sprawozdania. Zatrudniony przez spółkę biegły rewident bada sprawozdanie finansowe i ewentualnie wskazuje uchybienia. A nad tym, aby biegły rewident wykonał profesjonalnie i bezstronnie swoją pracę sprawują nadzór instytucje publiczne.
Kierunek zmian
Unia Europejska przyjęła nowe przepisy dotyczące badań sprawozdań finansowych oraz w zakresie nadzoru nad wykonywaniem tych badań, dyrektywę 2014/56/UE i rozporządzenie 537/2014.
Państwa członkowskie UE powinny wdrożyć dyrektywę do 17 czerwca 2016 r. Natomiast europejskie rozporządzenie będzie miało zastosowanie od 17 czerwca 2016 r. bezpośrednio, z wyjątkami gdzie państwa mają możliwość wprowadzenia modyfikacji. Nowe wymogi będą miały zastosowanie do pierwszego sprawozdania finansowego spółek następującego po dacie, od kiedy mają zastosowanie nowe przepisy.
Nowe przepisy oznaczają odejście od stanu, gdy w prawie ogólnie zdefiniowane są zadania komitetów audytu, a szczegóły dotyczące ich funkcjonowania określone są w niewiążących wytycznych, jeśli już to opartych na zasadzie "stosuj lub wyjaśnij", i w regulacjach wewnętrznych spółek. Obecnie prawo określa bardziej szczegółowo zadania i uprawnienia komitetów audytu.
Nowe komitety audytu
We wstępie nowej dyrektywy stwierdzone jest, że komitety audytu w spółkach mają decydującą rolę dla zapewniania wysokiej jakości badań. Podkreślono również, że szczególnie ważne jest wzmocnienie niezależności i fachowych kompetencji komitetu audytu.
Nowe unijne prawo wymaga, aby w państwach członkowskich przepisy zostały zmodyfikowane. Już nie jeden, ale większość członków komitetu audytu ma być niezależna. Ponadto nowością jest wymóg, aby członkowie komitetu audytu jako całość posiadali kompetencje odnoszące się do branży, w której działa dana spółka. Spółka energetyczna – niech w komitecie audytu będą fachowcy, którzy znają branżę.
Dotychczasowe zadania komitetu audytu zostały poszerzone i wprowadzono nowe zadania. Komitet audytu ma nie tylko ogólnie monitorować proces sprawozdawczości finansowej w spółce, ale ma także przedstawiać konkretne zalecenia i propozycje. Monitorując wykonywanie badania sprawozdania finansowego spółki ma też wziąć pod uwagę wyniki przeprowadzanych przez instytucje publiczne kontroli w firmie audytorskiej, w której zatrudnieni biegli rewidenci przeprowadzają badanie.
Spośród nowych zadań komitetów audytu należy wskazać na to, że będzie wyjaśniał zarządowi spółki wyniki badania sprawozdania finansowego. Dodatkowo będzie tłumaczył jaka była jego rola w tym procesie, aby jego wynik był rzetelny.
Na etapie wyboru firmy audytorskiej do przeprowadzanie badania, komitet audytu nie tylko będzie przedstawiał swoją rekomendację, ale będzie bezpośrednio odpowiedzialny za procedurę wyboru. Jest to tym bardziej istotne, ponieważ przepisy UE wprowadzają obowiązkową co parę lat rotację firm audytorskich, które świadczą danej spółce usługi badania sprawozdań finansowych.
Co to oznacza?
Nowe zadania wymagać będą bardziej natężonej pracy komitetów audytu, częstszych spotkań, częstszych kontaktów z biegłym rewidentem, od którego komitet audytu będzie też otrzymywać szczegółowe, dodatkowe sprawozdanie na temat wyników badania sprawozdania finansowego.
Jest to także wzrost odpowiedzialności członków komitetów audytu. Tym bardziej, że nowe przepisy wzmacniają nadzór i zwiększają kary za ewentualne uchybienia. Dla spółek wyzwaniem będzie znalezienie fachowych członków komitetów audytu. Za fachowość i wzięcie odpowiedzialności trzeba wystarczająco wynagrodzić.
Spółki powinny być gotowe zwiększyć wydatki w tym zakresie. Dotyczy to zwłaszcza tych spółek, w których dotychczas komitety audytu były traktowane po macoszemu. Sytuacja będzie różna w zależności od rodzajów spółek, branży oraz kwalifikacji członków komitetów audytu.
Komisja Europejska gdy przygotowywała projekty nowych rozwiązań szacowała średnio, że może to być dodatkowo około 50 tysięcy euro rocznie. Dla tych co nie rozumieją znaczenia komitetów audytu pewnie jest to dużo. Czy warto wydawać na komitety audytu? To pokaże czas, jeśli za kilka lat zaobserwujemy polepszenie sprawozdań finansowych spółek i usług firm audytorskich.
Przyczyny zmian
Świat już od kilkunastu lat boryka się z kryzysem gospodarczym. Podjęto w tym okresie wiele inicjatyw, które mają uzdrowić system finansowy i przywrócić do niego zaufanie. Wprowadzane zmiany są kolejnym krokiem, który ma doprowadzić do poprawy jakości sprawozdań finansowych i usług biegłych rewidentów poprzez oddziaływanie na trzy obszary.
Pierwszy to postawienie wyższych wymagań samym biegłym rewidentom i firmom audytorskim. Drugi to wzmocnienie i poszerzenie uprawnień instytucji publicznych sprawujących niezależny nadzór nad badaniami sprawozdań finansowych wykonywanymi przez biegłych rewidentów. Trzeci to właśnie komitety audytu w nowej odsłonie.
Zmiany w zakresie komitetów audytu wychodzą na przeciw oczekiwaniom zgłaszanym przez odbiorców sprawozdań finansowych. W trakcie konsultacji i prac analitycznych prowadzonych przez Komisję Europejską na przykład dość powszechnie zgłaszany był postulat, że komitety audytu wymagają wzmocnienia pod względem posiadanych kompetencji i struktury.
Wskazywano, że komunikacja między biegłymi rewidentami a komitetami audytu powinna być intensywniejsza. Postulowano, że komitety audytu powinny mieć większy udział w procesie wyboru przez spółki firmy audytorskiej do przeprowadzenia badania sprawozdania finansowego. Środowiska inwestorów zgłaszały, że sam proces wyboru powinien być bardziej przejrzysty, aby uniknąć preferowania największych firm audytorskich.
Wprowadzane zmiany mogą być postrzegane jako kolejne regulacje, które obciążą spółki i utrudnią im funkcjonowanie. Z drugiej strony wiemy jak ważne są wiarygodne sprawozdania finansowe spółek. A w przeszłości nawet największe spółki na świecie miały z tym problemy. Więc może to mniejsze spółki płacą za błędy i chciwość największych?
Autor jest urzędnikiem w Ministerstwie Finansów. Wcześniej pracował m.in. w Ministerstwie Gospodarki. Jest absolwentem Uniwersytetu Warszawskiego i Krajowej Szkoły Administracji Publicznej. W jego zainteresowaniach zawodowych pozostają m.in. zagadnienia związane z ładem korporacyjnym i regulacją działalności rynków finansowych. Informacje i opinie zawarte w artykule są jego własne i w żadnym zakresie nie mogą być utożsamiane z Ministerstwem Finansów.
